Co to jest tężec?

Chorobę tężcową wywołuje Clostridium tetani (C. tetani), Gram-dodatnia, beztlenowa bakteria, która ma zdolność przekształcania się w przetrwalniki. Zarodniki tężca znajdują się w glebie, oborniku i przewodzie pokarmowym zwierząt i ludzi. Ponadto tężec wykryto również w zanieczyszczonej heroinie i na powierzchni skóry.⁽¹⁾

Bakteria tężca, C. tetani, wytwarza dwie egzotoksyny, tetanolizynę i tetanospasminę. Dokładna funkcja tetanolizyny jest obecnie nieznana, ale ustalono, że egzotoksyna tetanospasmina jest neurotoksyną odpowiedzialną za objawy kliniczne tężca.⁽²⁾

Bakterie tężca nie przeżywają w obecności tlenu, ale są dość odporne na większość chemikaliów, a nawet ciepło.⁽³⁾ Rany kłute, które nie krwawią mocno i są chronione tkanką i skórą przed bezpośrednim działaniem tlenu, mogą być idealnym środowiskiem dla namnażania się bakterii tężca i wywoływania infekcji.⁽⁴⁾

Kiedy tężec dostanie się do organizmu, zarodniki tężca mogą się namnażać w warunkach niskiego poziomu tlenu, wytwarzając toksyny, które rozprzestrzeniają się po całym ciele. Okres inkubacji zakażenia tężcem, od momentu ekspozycji do wystąpienia pierwszych objawów, waha się od trzech dni do trzech tygodni.⁽⁵⁾ Początkowe objawy obejmują sztywność mięśni szczęki i szyi, ból głowy, drgawki, zmiany częstości akcji serca i ciśnienia krwi, gorączkę i dreszcze. Powikłania obejmują złamania, skurcze strun głosowych, trudności w oddychaniu, zatorowość płucną, zapalenie płuc, zakażenia szpitalne podczas leczenia i śmierć.⁽⁶⁾

Istnieją cztery uznane formy tężca. Najbardziej rozpowszechniona postać tężca nazywana jest tężcem uogólnionym i odpowiada za około 80% przypadków. Początkowym objawem uogólnionego tężca są zwykle skurcze mięśni szczęki, często nazywane „szczękami”. Mogą również wystąpić skurcze mięśni obejmujące kończyny, szyję i tułów. Powikłania uogólnionego tężca mogą obejmować silne skurcze mięśni i nieprawidłowości neurologiczne, skutkujące przedłużonym pobytem w szpitalu, a nawet śmiercią. Zlokalizowany tężec, mniej powszechna postać choroby, obejmuje skurcze mięśni w pobliżu rany. Choć uważana za łagodną postać choroby i często kojarzona z osobami wcześniej szczepionymi przeciwko tężcowi, może rozwinąć się w tężec uogólniony. Tężec głowowy, rzadka, ale poważna postać choroby, wiąże się z infekcjami ucha lub urazami głowy. Tężec głowowy zazwyczaj objawia się porażeniem nerwu czaszkowego i może przekształcić się w miejscowy lub nawet uogólniony tężec. Tężec noworodkowy, choć prawie nie występuje w Stanach Zjednoczonych, nadal stanowi zagrożenie dla niemowląt urodzonych w krajach rozwijających się. Tężec noworodkowy występuje głównie wtedy, gdy poród odbywa się w warunkach niehigienicznych i dochodzi do zanieczyszczenia pępowiny.⁽⁷⁾ Objawy zwykle rozwijają się w ciągu tygodnia: Niemowlęta są drażliwe, mają trudności z karmieniem i mogą być sztywne z powodu skurczów.⁽⁸⁾

Leczenie tężca wymaga natychmiastowej hospitalizacji i zastosowania ludzkiej immunoglobuliny przeciwtężcowej (TIG). Dodatkowe środki obejmują leczenie ran, leki kontrolujące skurcze mięśni, leczenie dróg oddechowych i antybiotyki.⁽⁹⁾ Całkowite wyleczenie z tężca może zająć kilka miesięcy.⁽¹⁰⁾

Nie ma wyników laboratoryjnych potwierdzających tężec, a diagnoza opiera się na objawach klinicznych. Ponadto tylko około 30% ran pacjentów, u których zdiagnozowano tężec, daje wynik pozytywny na obecność bakterii tężca.⁽¹¹⁾

Tężec podlega obowiązkowi zgłaszania od 1955 roku⁽¹²⁾ a 2018 przypadki tężca zgłoszono w UE/EOG w 92 r⁽¹³⁾, z czego 48 potwierdzonych.